Σε ένα μετεωρολογικό χάρτη, ευδιάκριτες κλειστές καμπύλες ενώνουν νοητά τις περιοχές στις οποίες η ατμοσφαιρική πίεση στο επίπεδο της θάλασσας έχει την ίδια τιμή. Αυτές οι καμπύλες ονομάζονται ισοβαρείς και παρουσιάζουν διάφορες μορφές, οι σπουδαιότερες των οποίων είναι: α) το βαρομετρικό χαμηλό (ύφεση ή κυκλώνας) και β) το βαρομετρικό υψηλό (αντικυκλώνας). Κάθε ισοβαρική καμπύλη φέρει έναν αριθμό, όπου δηλώνει την τιμή της ατμοσφαιρικής πίεσης. Στην Εικόνα 6.1, παρουσιάζεται ένας μετεωρολογικός χάρτης, στον οποίο διακρίνονται οι ισοβαρείς καμπύλες και τα βαρομετρικά συστήματα.
Εικόνα 6.1. Μετεωρολογικός προγνωστικός χάρτης Ευρώπης για τις 04/02/2021. (πηγή: https://www.metoffice.gov.uk/weather/maps-and-charts/surface-pressure)
Βαρομετρικό χαμηλό
Βαρομετρικό χαμηλό (ύφεση ή κυκλώνας) ονομάζεται η ομάδα των κλειστών ισοβαρών καμπυλών, περίπου κυκλικού ή ελλειπτικού σχήματος, στις οποίες η ατμοσφαιρική πίεση ελαττώνεται από την περιφέρεια προς το κέντρο, με την τιμή στο κέντρο να είναι συνήθως χαμηλότερη των 1013 hPa. Στο μετεωρολογικό χάρτη, το βαρομετρικό χαμηλό συμβολίζεται διεθνώς με το γράμμα L (εάν ο χάρτης είναι στα ελληνικά με το γράμμα Χ) (Εικόνα 6.1).
Οι άνεμοι σε ένα βαρομετρικό χαμηλό, κινούνται αντίστροφα της φοράς των δεικτών του ρολογιού στο Βόρειο Ημισφαίριο (με τη φορά των δεικτών του ρολογιού στο Νότιο Ημισφαίριο) γύρω από το κέντρο του και συγκλίνοντας προς αυτό (Εικόνα 6.2). Η σύγκλιση αυτή, έχει ως αποτέλεσμα τη συγκέντρωση των αερίων μαζών στο κέντρο και την ανοδική κίνησή τους, που με τη σειρά τους οδηγούν στη δημιουργία νεφών και καιρικών φαινομένων (Εικόνα 6.2). Όταν σε μία περιοχή επικρατούν χαμηλές πιέσεις, τότε ο καιρός δεν είναι καλός, υπάρχει αυξημένη συννεφιά η οποία μπορεί να συνοδεύεται από βροχές, καταιγίδες, ισχυρούς ανέμους κι άλλα μετεωρολογικά φαινόμενα. Η αλληλεπίδραση των αερίων μαζών με διαφορετικά χαρακτηριστικά, οδηγεί στη δημιουργία των μετώπων (ψυχρό, θερμό, στάσιμο και συνεσφιγμένο).
Όταν σε μια περιοχή πλησιάζει ένα βαρομετρικό χαμηλό, ο καιρός που παρατηρείται είναι αρχικά συννεφιά με ασθενής συνεχόμενη βροχή, άνεμοι νοτίων διευθύνσεων και μικρή άνοδος της θερμοκρασίας (χαρακτηριστικός καιρός θερμού μετώπου), ενώ καθώς πλησιάζει το ψυχρό μέτωπο τα σύννεφα γίνονται κατακόρυφης ανάπτυξης, οι βροχές εντείνονται και σημειώνονται και καταιγίδες συνήθως μικρής διάρκειας, με τους ανέμους να στρέφονται από βόρειες διευθύνσεις και τη θερμοκρασία να σημειώνει πτώση.
Η χώρα μας επηρεάζεται κυρίως από τα βαρομετρικά χαμηλά της Μεσογείου, τα οποία σχηματίζονται στη Μεσόγειο και κινούνται ανατολικά, είτε προς Ρωσία, είτε προς την Εγγύς Ανατολή δίνοντας βροχές, ενώ τις μεταβατικές εποχές (Φθινόπωρο, Άνοιξη) προκαλούν τη μεταφορά σκόνης από τη Βόρεια Αφρική. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού η συχνότητα εμφάνισης των βαρομετρικών χαμηλών είναι μικρή και απασχολεί τα βόρεια τμήματα της Ευρώπης.
Εικόνα 6.2. Βαρομετρικό χαμηλό: η κατακόρυφη δομή του στην ατμόσφαιρα (πάνω) και όπως εμφανίζεται στο χάρτη καιρού η φορά των ανέμων γύρω από το κέντρο του (κάτω). (πηγή: https://blog.karpipom.in/cyclones-and-anti-cyclones/)
Βαρομετρικό υψηλό
Βαρομετρικό υψηλό (ή αντικυκλώνας) ονομάζεται η ομάδα των κλειστών ισοβαρών καμπυλών, περίπου κυκλικού ή ελλειπτικού σχήματος, στις οποίες η ατμοσφαιρική πίεση αυξάνει από την περιφέρεια προς το κέντρο. Στο μετεωρολογικό χάρτη το βαρομετρικό υψηλό συμβολίζεται διεθνώς με το γράμμα H (εάν ο χάρτης είναι στα ελληνικά με το γράμμα Υ) (Εικόνα 6.1).
Οι άνεμοι σε ένα βαρομετρικό υψηλό, κινούνται με τη φορά των δεικτών του ρολογιού στο Βόρειο Ημισφαίριο (αντιστρόφως της φοράς των δεικτών του ρολογιού στο Νότιο Ημισφαίριο) γύρω από το κέντρο του και αποκλίνοντας από αυτό (Εικόνα 6.3). Η μετακίνηση του αέρα από το κέντρο προς την περιφέρεια, αντισταθμίζεται από την κάθοδο αέρα προς το κέντρο του αντικυκλώνα, από τα ανώτερα στα κατώτερα στρώματα (Εικόνα 6.3). Η καθοδική κίνηση του αέρα ονομάζεται κατολίσθηση και έχει ως αποτέλεσμα τη διάλυση των νεφώσεων και τον αίθριο καιρό.
Ο καιρός στο κέντρο του αντικυκλώνα χαρακτηρίζεται από αίθριες συνθήκες, ασθενείς ανέμους, ενώ κυρίως την ψυχρή περίοδο του έτους μπορούν να σχηματιστούν ομίχλες μειώνοντας την ορατότητα κατά τη διάρκεια της νύχτας και νωρίς το πρωί. Στα κράσπεδά του (δηλαδή στα άκρα του) όμως, είναι δυνατόν να εισχωρήσουν μέτωπα κακοκαιρίας.
Η χώρα μας επηρεάζεται συνήθως από δύο ισχυρούς αντικυκλώνες, των Αζορών και το Σιβηρικό. Ο αντικυκλώνας των Αζορών είναι ένας μόνιμος αντικυκλώνας που σχηματίζεται στον Ατλαντικό Ωκεανό στην περιοχή των Αζορών, όπου το θέρος δίνει καλό και θερμό καιρό, ενώ το φθινόπωρο ευνοεί το σχηματισμό ομιχλών και χαμηλής νέφωσης. Ο Σιβηρικός είναι ένας εποχικός ψυχρός αντικυκλώνας, που σχηματίζεται πάνω από τη Σιβηρία και το χειμώνα εκτείνεται προς το νότο, επηρεάζοντας την ατμοσφαιρική κυκλοφορία στη χώρα μας, προκαλώντας ψυχρές εισβολές (χιονοπτώσεις και χαμηλές θερμοκρασίες) και ισχυρούς βοριάδες.
Εικόνα 6.3. Βαρομετρικό υψηλό: η κατακόρυφη δομή του στην ατμόσφαιρα (πάνω) και όπως εμφανίζεται στο χάρτη καιρού η φορά των ανέμων γύρω από το κέντρο του (κάτω). (πηγή: https://blog.karpipom.in/cyclones-and-anti-cyclones/)
