Ορατότητα ορατότητα (visibility) ορίζεται η μέγιστη απόσταση στην οποία είναι ορατό με γυμνό μάτι ένα αντικείμενο στον ορίζοντα κατά τη διάρκεια της μέρας, και η μέγιστη απόσταση που είναι ορατή μια φωτεινή πηγή κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Μετεωρολογικά φαινόμενα που μειώνουν την ορατότητα

Ποικίλα είναι τα μετεωρολογικά φαινόμενα που μπορούν να περιορίσουν σε μικρό ή μεγάλο βαθμό την ορατότητα, δημιουργώντας αρκετά συχνά προβλήματα και σε ορισμένες περιπτώσεις συνθήκες υψηλής επικινδυνότητας.
1.    Υγρά αχλύς (mist)
Χαρακτηριστικές συνθήκες του φαινομένου είναι ο περιορισμός της ορατότητας μεταξύ των 1000m και των 5000m με τιμές σχετική υγρασία 95% ή περισσότερο. Πρόκειται για αιώρημα μικροσκοπικών σταγονιδίων νερού ή υγροσκοπικών σωματιδίων.
2.    Ξηρά αχλύς (haze)
Χαρακτηριστικές συνθήκες του φαινομένου είναι ο περιορισμός της ορατότητας μεταξύ των 1000m και των 5000m, με σχετική υγρασία 94% ή λιγότερο. Η ξηρά αχλύς οφείλεται στα αιωρούμενα αερολύματα (τα οποία περιέχουν πυρήνες συμπύκνωσης) σε συνδυασμό με την υγρασία της ατμόσφαιρας. Τα σωματίδια αυτά μπορεί να προέρχονται είτε από αστική και βιομηχανική ρύπανση, είτε από τη σκόνη και την άμμο που μεταφέρεται από τον άνεμο (π.χ. στη χώρα μας Αφρικανική σκόνη από την έρημο Σαχάρα), είτε από κόκκους άλατος από τη θάλασσα.
3.    Επεισόδια μεταφοράς άμμου και σκόνης
Ένα συνηθισμένο φαινόμενο που εκδηλώνεται στις ερήμους είναι οι αμμοθύελλες. Η εκδήλωση μιας αμμοθύελλας οφείλεται, άλλοτε σε ρεύματα µεταφοράς που προκαλούνται από την έντονη θέρμανση του εδάφους και άλλες φορές από την επικράτηση ισχυρών ανέµων. Σε διάφορες περιοχές του πλανήτη έχουν αποδοθεί ιδιαίτερες ονομασίες στους ανέµους που προκαλούν αµµοθύελλες. Σιµούν (simoon) ονοµάζεται ο άνεµος που µεταφέρει σηµαντικές ποσότητες άµµου και σκόνης από τη Βόρεια Αφρική και την Αραβική Χερσόνησο προς την Ευρώπη, ενώ Χαµπούµπ (haboob) ονοµάζεται η επικρατούσα αμμοθύελλα στο Σουδάν γύρω από την περιοχή του Χαρτούµ. Η χώρα µας δέχεται σηµαντικές ποσότητες άµµου και σκόνης από την έρηµο Σαχάρα όταν πνέουν νοτιοδυτικοί άνεµοι, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του φθινοπώρου. Χαρακτηριστικό είναι το επεισόδιο της 24ης Φεβρουαρίου του 2006 οπότε ανεστάλη η λειτουργία τωναεροδρομίων στην Κρήτη και τη Ρόδο, ενώ πολύ περιορισμένη ήταν η ορατότητα και στην Αττική. Οι µεγάλες αµµοθύελλες είναι ορατές και από το διάστηµα, παρέχοντάς µας εντυπωσιακές δορυφορικές εικόνες, όπως η ακόλουθη.

Εικόνα 10.1. ∆ορυφορική εικόνα αµµοθύελλας στην Ανατολική Μεσόγειο 24/02/2006. (πηγή:http://rapidfire.sci.gsfc.nasa.gov)

4.    Ομίχλη
Η οµίχλη είναι το προϊόν της συμπύκνωσης υδρατµών στα χαμηλότερα στρώµατα της ατμόσφαιρας, µε αποτέλεσµα τη δημιουργία ενός τεράστιου αριθµού υδροσταγονιδίων. Τα σταγονίδια αυτά διαχέουν το φως προς όλες τις διευθύνσεις, περιορίζοντας έτσι την ορατότητα. Με άλλα λόγια, η οµίχλη είναι ένα σύννεφο η βάση τουοποίου ακουμπά στην επιφάνεια της γης. Οι µετεωρολογικοί σταθµοί ανά τον κόσµο αναφέρουν την παρουσίαοµίχλης όταν η ορατότητα είναι µικρότερη από 100 µέτρα.
Οι κυριότεροι τύποι οµίχλης είναι οι ακόλουθοι:
·       Οµίχλη ακτινοβολίας (radiation fog): ∆ηµιουργείται κυρίως τις νύχτες, όταν εξαιτίας της ψύξης της επιφάνειας της γης (λόγω ακτινοβολίας) ψύχεται και ο υπερκείµενος του εδάφους αέρας. Η σχετική υγρασία αυξάνεται κι όταν φτάσει στο 100% οι υδρατµοί συµπυκνώνονται σε υδροσταγονίδια, σχηµατίζοντας έτσι την οµίχλη. Το πάχος της οµίχλης ποικίλει από 1-300 µέτρα. Η απουσία ανέµων ευνοεί το σχηµατισµό οµίχλης καθώς και την εµµονή του φαινομένου για αρκετές ώρες πάνω από µια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Με το ξηµέρωµα, η ηλιακή ακτινοβολία αρχίζει σιγά σιγά να θερµαίνει τον αέρα, µε αποτέλεσµα τη σταδιακή εξάτµιση των υδροσταγόνων και τη διάλυση της οµίχλης. Η εικόνα 10.2 δείχνει τη διαδικασία αυτή. Η οµίχλη ακτινοβολίας παρουσιάζεται σχεδόν πάντα πάνω από την ξηρά και σχηµατίζεται ευκολότερα στην ύπαιθρο παρά στις πόλεις.

Εικόνα 10.2. Σχηματισμός ομίχλης ακτινοβολίας.

·       Οµίχλη µεταφοράς (advection fog): Σχηµατίζεται κατά τη µεταφορά µιας µάζας θερµού αέρα πάνω από ψυχρή επιφάνεια. Για παράδειγμα, αν θερµές αέριες µάζες που βρίσκονται πάνω από τη θάλασσα µεταφερθούν πάνω από την ξηρά (η επιφανειακή θερμοκρασία της οποίας το χειµώνα είναι συνήθως χαμηλότερη από εκείνη της θάλασσας), ψύχονται µε αποτέλεσµα και πάλι τη συμπύκνωση υδρατµών καιτο σχηµατισµό οµίχλης. Η οµίχλη µεταφοράς µπορεί να δημιουργηθεί οποιαδήποτε ώρα της ηµέρας, σε αντίθεση µε την οµίχλη ακτινοβολίας που σχηµατίζεται συνήθως νύχτα. Η οµίχλη µεταφοράς διαλύεται όταν αλλάξει η διεύθυνση του ανέµου ή αν ενισχυθεί ο επιφανειακός άνεµος. Η Εικόνα 10.3 παρουσιάζει τη διαδικασία σχηματισμού οµίχλης µεταφοράς.
·       Θαλάσσια ομίχλη (sea fog): Πρόκειται και πάλι για ομίχλη μεταφοράς. Σε αυτήν την περίπτωση η ομίχλη σχηματίζεται όταν σχετικά θερμός και υγρός αέρας από την ξηρά μεταφέρεται πάνω από την πιο ψυχρή θάλασσα, όπως φαίνεται στην εικόνα 10.3. Το φαινόμενο συμβαίνει κυρίως την άνοιξη ή το καλοκαίρι, καθώς τότε η ξηρά θερμαίνεται ταχύτερα από τη θάλασσα.

Εικόνα 10.3. Σχηματισμός ομίχλης μεταφοράς (θαλάσσια ομίχλη).

·       Οµίχλη εξάτμισης (steam fog): Σχηματίζεται στην επιφάνεια θαλασσών ή μεγάλων λιμνών, όταν πάνω από αυτές ο ατμοσφαιρικός αέρας έχει χαμηλή θερμοκρασία σε σχέση με εκείνη της υδάτινης επιφάνειας. Στην περίπτωση αυτή οι υδρατμοί που εξατμίζονται από τη θερμή υδάτινη επιφάνεια, συμπυκνώνονται μέσα στην ψυχρή μάζα αέρα.
·       Μετωπική οµίχλη εξάτμισης (frontal fog): Σχηματίζεται όταν βροχή ή ψεκάδες βρεθούν στη θερμή αέρια μάζα ενός μετώπου, οπότε οι σταγόνες εξατμίζονται μερικώς και προκύπτουν υδροσταγονίδια μικρού βάρους που αιωρούνται στην ατμόσφαιρα.