Οι υδροσίφωνες είναι κατακόρυφες δίνες συμπυκνωμένων υδρατμών που προεξέχουν από τη βάση καταιγιδοφόρων νεφών και αλληλεπιδρούν με μια υδάτινη επιφάνεια. Αν και έχουν αρκετές ομοιότητες με τους ανεμοστρόβιλους, δηλαδή τους σίφωνες πάνω από την ξηρά, τις περισσότερες φορές έχουν διαφορετικούς μηχανισμούς δημιουργίας. Στην Ελλάδα καταγράφουμε κάθε χρόνο περίπου 100 υδροσίφωνες αλλά εκτιμάται ότι ο πραγματικός τους αριθμός είναι μεγαλύτερος, ίσως και διπλάσιος των καταγραφών.
Οι περισσότεροι υδροσίφωνες παράγονται από τα καταιγιδοφόρα νέφη «σωρειτομελανίες» και οι ιδανικές συνθήκες για τη δημιουργία τους είναι η επικράτηση ασθενών ανέμων χαμηλά, κοντά στην επιφάνεια του νερού και ειδικά μετά τη λήξη της βροχόπτωσης. Υπάρχουν και υδροσίφωνες που δημιουργούνται όπως ακριβώς οι ανεμοστρόβιλοι, και πρόκειται για τους πιο ισχυρούς, που ονομάζονται «μεσοκυκλωνικοί υδροσίφωνες» αλλά είναι οι πιο σπάνιοι στη χώρα μας.
Εικόνα 11.1. Υδροσίφωνας προεξέχει από έναν σωρειτομελανία στη Ρόδο, στις 24 Σεπτεμβρίου 2019. (φωτογραφία του Σταύρου Κεσεδάκη)
Οι υδροσίφωνες εκτιμάται ότι μπορούν να παράγουν ταχύτητες ανέμου παρόμοιες με τους ανεμοστρόβιλους, αλλά τις περισσότερες φορές η ταχύτητα ανέμων σε μια ακτίνα περί τα 100 μέτρα από το κέντρο τους δεν ξεπερνά τα 150 km/h. Οι άνεμοι αυτής της έντασης μπορεί να είναι ιδιαίτερα καταστροφικοί για μικρά πλοιάρια και για τις ακτές που πλήττουν, επομένως συνιστάται η απομάκρυνση των παρατηρητών αν ένας υδροσίφωνας κινείται προς το μέρος τους. Συνήθως οι υδροσίφωνες κινούνται με χαμηλή ταχύτητα, περί τα 10-20 km/h ακολουθώντας τη μέση ροή των ανέμων και την πορεία του νέφους που τους δημιουργεί και δεν είναι απαραίτητο να σημειώνεται βροχόπτωση ή ηλεκτρική δραστηριότητα. Η διάρκειά τους κυμαίνεται μεταξύ μερικών δευτερολέπτων έως και 30 λεπτών, και αν δημιουργηθούν κοντά στην ακτή μπορεί να μετατραπούν σε ανεμοστρόβιλους που όμως εξασθενούν γρήγορα.
Ένας εύκολος τρόπος εντοπισμού των περιοχών που πιθανόν να δημιουργηθεί υδροσίφωνας τα αμέσως επόμενα λεπτά είναι η παρακολούθηση των νεφώσεων σε χαμηλό ύψος που έχουν σχήμα χωνιού ή προβοσκίδας, τα οποία δεν είναι απαραίτητο να έρθουν σε επαφή με το νερό (Εικόνα 11.2). Πολλές φορές παρατηρούνται αυτά τα νέφη-χωνιά (funnel clouds) αλλά θα δημιουργηθεί υδροσίφωνας μόνο αν υπάρξει ανατάραξη της επιφάνειας του νερού με ταυτόχρονη μείωση του ύψους της βάσης των νεφών (Εικόνες 11.2 και 11.3). Οι υδροσίφωνες μπορούν να εμφανιστούν σε ζεύγη («δίδυμοι υδροσίφωνες») ή και σε μεγάλο αριθμό ταυτόχρονα («οικογένεια υδροσιφώνων»).
Εικόνα 11.2. Υδροσίφωνας σε πλήρη ανάπτυξη αριστερά και δεξιά ένα νέφος χωνί-πρόδρομος υδροσίφωνα. (φωτογραφία του Γιάννη Γαστεράτου από την Κέρκυρα, 21 Ιανουαρίου 2018)
Εικόνα 11.3. Ανατάραξη της επιφάνειας του νερού από το νέφος-χωνί κατά τη διάρκεια δημιουργίας ενός υδροσίφωνα. (φωτογραφία του Γιάννη Γαστεράτου από την Κέρκυρα, 21 Ιανουαρίου 2018)
